ابعاد سفر راهبردی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی به عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی در سفر به بغداد با قاسم الاعرجی، همتای عراقی و محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق دیدار و درباره توافقنامه امنیتی تهران-بغداد و تحولات منطقه ای بعد از عملیات «طوفان الاقصی» رایزنی کرد. 

سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان به عراق که مدتی به‌دلیل برخی تحولات در روابط دوجانبه به تأخیر افتاده بود، دو روز بعد از حملات هوایی آمریکا به مواضع مقاومت در عراق و سوریه با هدف اعلانی تداوم همکاری ها بر مبنای توافقنامه امنیتی مشترک انجام شد. 

احمدیان در دیدار با نخست وزیر عراق با ابراز پایبندی ایران به امنیت و ثبات عراق، بر تداوم همکاری ها بر مبنای توافقنامه امنیتی مشترک امضا شده در سال گذشته برای حفظ امنیت دو کشور تأکید کرد

اهمیت راهبردی نشست در مقطع فعلی نشان‌دهنده این واقعیت است که طرف های درگیر در عراق به‌دنبال کاهش تنش و جلوگیری از افزایش درگیری ها هستند و نخست وزیر این کشور نیز برای جلوگیری از جنگ فراگیر در عراق که با «طوفان الاقصی» روند تصاعدی به خود گرفته است، به این گفت و گوها نیاز مبرم داشت.

جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به‌دنبال گسترش جنگ و درگیری مستقیم در عراق نیستند؛ اما در نقطه مقابل، رژیم صهیونیستی برای درگیری مستقیم ایران و آمریکا و باز شدن جبهه جدید در عراق فعالیت می کند، زیرا هدف محور مقاومت در فعال کردن چندین جبهه علیه رژیم صهیونیستی روندی معکوس به خود می گیرد. 

احمدیان در دیدار با نخست وزیر عراق با ابراز پایبندی ایران به امنیت و ثبات عراق، بر تداوم همکاری ها بر مبنای توافقنامه امنیتی مشترک امضا شده در سال گذشته برای حفظ امنیت دو کشور تأکید کرد. بنابراین یکی از اهداف سفر را باید پیگیری مفاد توافقنامه امنیتی تهران-بغداد، جلوگیری از فعالیت گروهک های ضد انقلاب و جاسوس‌های موساد و استرداد سرکرده های گروهک‌های تروریستی ارزیابی کرد. 

علاوه بر این، اهداف دیگری ازجمله رایزنی در زمینه امنیت مرزها، تروریسم و تحکیم روابط تهران – بغداد محور گفت و گوهای دوجانبه بود.

سیاست آمریکا در عراق بعد از کشته شدن سه نظامی آمریکایی در مرز اردن (برج22) که با عملیات نظامی و تبلیغات سیاسی-رسانه ای همراه بود، با سفر احمدیان به عراق دقیقاً دو روز بعد از حملات گسترده آمریکا به گروه‌های مقاومت با شکست مواجه شد.

اظهارات فؤاد حسین، وزیر امور خارجه عراق مبنی بر هشدار آمریکا به ایران و گروه‌های مقاومت که در صورت تداوم حملات پای عراق به جنگ باز خواهد شد، یکی از مهم‌ترین اهداف و خواسته های سودانی در دیدار با احمدیان برای کنترل و کاهش تنش در عراق بود. سیاست خارجی عراق از تأثیر عامل آمریکا مصون نیست و بالطبع مهم‌ترین خواسته آمریکا در مقطع فعلی توقف حملات مقاومت است. 

عراق که در سالیان گذشته عنوان میانجی برنده را در موضوعات منطقه ای ازجمله روابط ایران با عربستان و مصر به خود اختصاص داد، در پرونده ایران و آمریکا و دیدار دوجانبه با رؤسای امنیتی دو کشور به‌دنبال میانجی گری برای کنترل تنش است. 

به عبارت دیگر، کاهش یا جلوگیری از افزایش تنش‌ها تأثیر مثبتی بر دستیابی به ثبات سیاسی و امنیتی عراق و دست یافتن به جایگاه منطقه ای این کشور دارد. در غیر این صورت بغداد عرصه‌ تنش میان تهران و واشنگتن خواهد بود.

بعد از بمباران موشکی مقر موساد در اربیل و هلاکت مسئول پشتیبانی رژیم صهیونیستی در منطقه، مشاور امنیت ملی عراق بلافاصله در محل بمباران حضور یافت و با انکار وجود مقر موساد در اربیل، حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران را محکوم کرد. وی در دیدار با احمدیان مشارکت در گفت و گوی سازنده بدون اتخاذ مواضع یک‌جانبه را خواستار شد. 

تأکید الاعرجی بر تقویت روابط با همه کشورها بر مبنای خدمت به منافع مشترک، نشان می دهد توازن در سیاست خارجی اصل پذیرفته شده حاکمیت عراق است. شیاع السودانی تلاش کرد موضع بغداد نسبت به تهران را پس از حمله به مقر موساد در اربیل با کلیدواژه احترام متقابل به حاکمیت کشورها عنوان کند.

سودانی با کمک چارچوب هماهنگی شیعی به قدرت دست یافت و تاکنون در پرونده های مختلف ازجمله توافقنامه امنیتی، خط ریلی شلمچه-بصره و موضوعات ارزی در همگرایی با جمهوری اسلامی ایران قرار داشته است. 

در مقطع فعلی نخست وزیر عراق با فشار بازیگران داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای تهدید به استعفا کرد که امکان دارد تاریخ عراق همانند استعفای عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر اسبق عراق در سال 2019 میلادی تکرار شود. جمهوری اسلامی ایران به این اقدام به دیده تردید می‌نگرد. 

اقدامات اقتصادی (فاو الکبیر و کانال خشک) و مبارزه با فساد شیاع السودانی در یک‌سال اخیر به محبوبیت قابل توجه وی در عراق منجر شده است و در صورت استعفای احتمالی نخست وزیر، افکار عمومی عراق با جهت دهی رسانه های غربی بیش از گذشته رویکرد ضدایرانی خواهد گرفت. علاوه بر این، هرج و مرج و تظاهرات احتمالی در عراق (همچون اکتبر 2019 میلادی)منافع منطقه ای را تهدید می‌کند. 

رویکرد حاکمیت عراق در تقابل میان ایران و آمریکا به در کلی محافظه کارانه است، زیرا دو کشور بازیگران اصلی شطرنج سیاسی عراق هستند. به عبارت دیگر، استقلال نداشتن بغداد در برخورد با بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای باعث شده است این کشور توازن را اصل سیاست خارجی خود قرار دهد.

مقاومت اسلامی عراق در رسانه های غربی و عربی با بار معنایی منفی مطرح می شوند که به مرور زمان افکار عمومی عراق را در مخالفت با حشدالشعبی و گروه‌های مقاومت قرار می دهند. 

تداوم روابط سیاسی و امنیتی، کاهش تنش ایران و عراق، رایزنی دیپلماتیک برای بازگشت سفیر عراق به تهران، موضوعات مربوط به کمیته عالی نظامی بغداد-واشنگتن از دیگر محورهای گفت‌وگوهای دوجانبه دبیر شورای عالی امنیت ملی با طرفهای‌ عراقی بود.